Cách tập vật lý trị liệu phục hồi sau đột quỵ

Sau khi được cấp cứu đột quỵ bệnh nhân thường được khuyên tập vật lý trị liệu"càng sớm càng tốt". Vậy như thế nào là sớm, và liệu tập sớm có gây ra tai biến gì không?

TS. BS Nguyễn Huy Thắng, trưởng khoa Bệnh lý mạch máu não, BV Nhân dân 115 (TPHCM) xác nhận: "Nên tập vật lý trị liệu (VLTL) 24 giờ sau đột quỵ, khi huyết áp đã ổn định là tốt nhất".

Đây là một phần quan trọng trong lộ trình đưa bệnh nhân trở về hòa nhập với cuộc sống bình thường.

Ông khuyên những bệnh nhân gia đình có người thân biết tiếng Anh, truy cập vào trang youtube, phần tìm kiếm gõ cụm từ "post stroke exercises", tham khảo các bài tập nguồn từ SingaporeHealth. 

Theo TS.BS Nguyễn Huy Thắng, các bài tập có nguồn từ SingaporeHealth là đáng tin cậy. Người nhà theo đó tập cho bệnh nhân.

Tuy nhiên, vẫn cần tham khảo ý kiến bác sĩ điều trị trước từng bài tập, vì tùy theo mức độ đột quỵ mà có bài tập vật lý trị liệu khác nhau, mức độ tập cũng nâng dần theo từng giai đoạn hồi phục.

Các bài tập có nguồn từ SingaporeHealth được TS.BS Thắng giới thiệu

Nói thêm về việc tập VLTL, kỹ thuật viên VLTL Trần Thị Minh Tâm, khoa Bệnh lý mạch máu não, BV Nhân dân 115 cho biết, tại BV Nhân dân 115 thì việc tập VLTL được thực hiện ngay sau thời gian cấp cứu đột quỵ.

Công việc này được thực hiện ở 3 mức độ, dành cho bệnh nhân bị tổn thương não từ nặng đến nhẹ: 

1. Kỹ thuật viên tập hoàn toàn cho bệnh nhân

2. Kỹ thuật viên và người nhà thay phiên tập cho bệnh nhân

3. Người nhà và bệnh nhân tự tập.

Tập VLTL giúp người bệnh hồi phục chức năng vận động, duy trì lực của cơ và lưu thông máu huyết. 

Bệnh nhân cần tập bên bị liệt, đồng thời được khuyến khích tập bên còn khỏe duy trì lực cơ. Nếu không duy trì vận động, bệnh nhân sẽ dễ bị cứng khớp.

Việc tập VLTL tại bệnh viện nhằm hướng dẫn cho bệnh nhân và người nhà biết cách tập để có thể thực hiện tại nhà. 

Kỹ thuật viên khuyến khích người nhà rảnh rỗi lúc nào thì tập lúc đó. Tuy nhiên, nếu vừa mới uống sữa hoặc ăn cháo thì phải đợi 30 phút sau mới tập để tránh bị trào ngược dạ dày.

Không chỉ người bị đột quỵ mà tất cả bệnh nhân phải nằm dưỡng bệnh lâu ngày rất cần tập vật lý trị liệu để giúp duy trì lực cơ.

Mỗi bài tập có nhiều động tác, tùy theo bệnh trạng và lực cơ của bệnh nhân.

Ví dụ: Người đã phẫu thuật tim cần phải thận trọng với động tác giơ tay lên cao. Người bị bán trật khớp, người bị gãy xương, người đột quỵ, người bại liệt có bài tập khác nhau. Người bị liệt hoàn toàn, bị liệt ở bậc 3, bậc 5 mức độ tập khác nhau".

Khi bệnh nhân phải nằm nhiều, các vị trí chịu lực đè của cơ thể như: lưng, mông, gót chân, mắt cá chân… rất dễ lở loét. Vì vậy, cách 1,5 - 2 giờ đồng hồ người nhà nên giúp bệnh nhân xoay trở 1 lần để tránh lở loét hoặc giúp vết loét mau lành.

Lưu ý, mỗi bệnh nhân khi bắt đầu tập VLTL đều phải được kỹ thuật viên hướng dẫn, và phải được bác sĩ chỉ định tập ở mức độ nào là phù hợp.

Bài tập VLTL dành cho người đột quỵ gồm nhiều giai đoạn, lộ trình cơ bản như sau: Bệnh nhân chưa ngồi dậy được - Tập co duỗi tay và các ngón - Tập co duỗi chân. - Chú ý thỉnh thoảng cho bệnh nhân xoay cổ (ngoại trừ bệnh nhân bị đau ở cổ) - Xoay trở tư thế nằm - Giai đoạn này chưa tập lưng Bệnh nhân ngồi dậy được - Tập ngồi dậy (chú ý khi đỡ bệnh nhân ngồi dậy nên nâng phần vai, tránh nâng đầu/cổ bệnh nhân) - Tập tay khi ngồi - Tập chân khi ngồi Bệnh nhân đứng được: tập đứng, tập đi… Trong giai đoạn đột quỵ cấp, bài tập chỉ gồm những động tác nhẹ, đơn giản, thực hiện tại giường. Khi sức khỏe bệnh nhân tiến triển, bài tập sẽ nâng cao hơn.