Bệnh tim mạch ở phụ nữ một báo động đỏ!

Bệnh tim mạch đang là nguyên nhân tử vong hàng đầu ở người lớn trên toàn thế giới, đặc biệt là nữ nhiều hơn nam giới. Mỗi năm, phụ nữ (PN) tử vong do bệnh tim và đột quỵ nhiều hơn cả ung thư, bệnh lao, sốt rét và nhiễm HIV/AIDS cộng lại. Cứ mỗi phút có trên 16 PN tử vong do bệnh tim mạch. Nó cũng là nguyên nhân hàng đầu gây tàn phế, mất sức lao động ở PN đang tuổi làm việc, ảnh hưởng lớn đến nền kinh tế quốc gia.
Nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở PN
Mối quan tâm hàng ngày ở PN đều cho rằng, ung thư là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở PN. Nhưng thực tế cứ mỗi 2 PN thì 1 người sẽ tử vong vì bệnh tim mạch. Trong lúc đó, cứ 25 người mới có 1 người tử vong vì ung thư vú.
Bệnh tim mạch mà hàng đầu là xơ vữa động mạch bao gồm: mạch vành, mạch não và mạch máu ngoại vi là do một số yếu tố nguy cơ tim mạch kinh điển là: rối loạn mỡ máu, huyết áp tăng, đường máu tăng, thuốc lá, béo phì… và một số yếu tố khác như: tuổi, giới tính, di truyền… làm tổn thương tăng sinh nội mạc mạch máu qua nhiều năm tháng hình thành mảng vữa xơ gây hẹp tắc lòng động mạch vành, tạo nên các biến cố ở tim là cơn đau thắt ngực, nhồi máu cơ tim, gọi chung là bệnh mạch vành và ở mạch não gọi là đột quỵ.
Ở PN còn có thêm yếu tố nguy cơ gây gia tăng bệnh tim mạch là mãn kinh và dùng thuốc ngừa thai trong khi đang hút thuốc. Sở dĩ bệnh tim mạch ở PN chưa được quan tâm bởi sai lầm lớn nhât là quan niệm bệnh mạch vành là bệnh của đàn ông.

Bệnh tim mạch là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở phụ nữ.

Triệu chứng bệnh mạch vành cấp ở PN thường mơ hồ làm khó khăn trong chẩn đoán, gần 40% là không có triệu chứng đau ngực và thường có thể có những biểu hiện của những cơn đau khác như: đau ở cổ, vai, vùng dạ dày, nhịp thở gấp, nôn mửa, đổ mồ hôi, hoa mắt, chóng mặt hoặc những sự mệt mỏi khác dễ nhầm lẫn với các bệnh lý khác. Mặc khác, 2/3 bệnh mạch vành ở PN thường đột tử không có dấu hiệu báo trước. Ngoài ra, một đặc tính có tính cách truyền thống của PN Á Đông là luôn có tính chịu đựng, chịu thương, chịu khó, luôn hết mình lo cho chồng, cho con, cho gia đình hơn là cho chính bản thân mình nên dẫn đến khi phát hiện bệnh thì thường đã nặng. Đa số PN ngay cả khi lên cơn đau, vẫn có khuynh hướng lưỡng lự, chần chừ không đi cấp cứu sớm. Hậu quả là đến bệnh viện quá trễ. Không ít PN thường thích tự chọn chuyên khoa để đến khám bệnh dựa theo triệu chứng, nên nhiều người ít khi đến ngay thầy thuốc chuyên khoa tim mạch mà lòng vòng nhiều nơi, nên không can thiệp kịp thời.
Ngày nay, bệnh tim không chỉ gặp ở PN lớn tuổi với nhiều bệnh phối hợp mà còn gặp nhiều ở PN < 50 tuổi và tử vong do nhồi máu cơ tim ở nhóm tuổi này thường gấp đôi so với nam giới.
Biện pháp phòng ngừa
PN khi nhận thức tốt về các yếu tố nguy cơ tim mạch sẽ là người bảo vệ phòng ngừa bệnh tim mạch tốt nhất, không chỉ cho bản thân mà cho mọi người trong gia đình. Chính họ là người quyết định bữa ăn của gia đình người cân nhắc chọn lựa thực phẩm, thực hiện những bữa ăn có lợi cho sức khỏe tim mạch như: tránh ăn mặn, khẩu phần bữa cơm gia đình hài hòa ít chất béo động vật, dùng dầu thực vật để chế biến thức ăn, khẩu phần hàng ngày nhiều rau củ quả, ăn nhiều cá ít nhất 3 lần một tuần, ăn thịt gia cầm hơn là ăn thịt mỡ, thịt heo, bò, hạn chế da động vật và các đồ ăn có chứa nhiều cholesterol như: trứng, tim, gan, hạn chế chiên xào, hạn chế dùng các loại bánh kẹo thực phẩm đóng gói có sử dụng dầu thực vật sẽ có nhiều transfat. Nếu chúng ta có một khẩu phần ăn uống hợp lý thường xuyên thì có thể làm giảm huyết áp, tránh béo phì, tránh tăng đường máu và mỡ máu.
Mỗi ngày nên uống nhiều nước, ít nhất 6 ly. Không lạm dụng rượu, bia, mức cho phép rượu, bia có lợi cho sức khỏe tim mạch ở PN là không quá 2 đơn vị ngày, 1 đơn vị là 284ml bia 3,5% hoặc 125ml rượu vang 8%. Khi mang thai thì không nên uống rượu, bia. Cần tích cực vận động gắng sức ít nhất 30 phút đi bộ mỗi ngày có thể giảm nguy cơ nhồi máu cơ tim ở PN đến 50%. Luyện tập gắng sức hàng ngày có thể làm hạ huyết áp, hạ mỡ máu, giảm béo phì, giảm nguy cơ đái tháo đường và ngay cả giảm nguy cơ ung thư tử cung và ung thư vú.
50% bệnh tim mạch ở PN có liên quan đến thuốc lá, hoặc môi trường có khói thuốc gọi là nhiễm độc thuốc lá thì nguy cơ bệnh tim sớm hơn 10 năm so với không nhiễm độc thuốc lá, và nếu vừa nhiễm độc thuốc lá, vừa dùng thuốc ngừa thai thì nguy cơ bệnh tim mạch tăng lên 30 lần. Ngừng hút thuốc là gắn liền với giảm 36% tử vong tim mạch ở người có bệnh mạch vành.  Chính vì vậy, PN hãy cùng nhau thẳng thắn nói “KHÔNG” với khói thuốc ở mọi lúc mọi nơi, buộc tất cả mọi thành viên trong cộng đồng phải từ bỏ thuốc lá.
PN thường có nhiều áp lực trong gia đình và công việc hơn so với đàn ông. PN có những stress trong đời sống hôn nhân làm gia tăng nguy cơ bệnh tim mạch lên 3 lần. Một kết quả nghiên cứu ở PN cho thấy, phiền muộn lo âu là một yếu tố nguy cơ độc lập dẫn đến bệnh tim mạch. Cần phòng chống các stress, hãy luôn yêu đời, sống hòa thuận, tránh xa những căng thẳng lo âu không cần thiết. Luyện tập gắng sức thường xuyên cũng sẽ giảm stress.

PGS.TS. TRẦN VĂN HUY